Opis projektu
Tworzenie kwestionariuszy
Stworzenie narzędzia badawczego służącego do oceny reakcji ludzi w różnych kulturach, jak również wykorzystanie go do badań w wielu krajach, stanowi wyzwanie dla badaczy. Międzykulturowe badanie zachowań ludzi w sytuacjach kryzysowych oznacza dodatkowy wysiłek dla badaczy, na polu współpracy i porównywania, i wymaga identycznego podejścia oraz zastosowania jednakowych narzędzi badawczych we wszystkich krajach, w których przeprowadzane jest badanie. BeseCu jest pierwszym tego rodzaju międzynarodowym Projektem.
Dwa standardowe narzędzia badawcze BeSeCu-FR (dla strażaków) i BeSeCu-S (dla ofiar) powstały dzięki współpracy 8 krajów europejskich. Narzędzia powstawały w trzech fazach: 1) Wywiady międzykulturowe 2) Wersje pilotażowe kwestionariuszy 3) Wersje do badania terenowego.
Tworzenie kwestionariuszy dla strażaków (BeSeCu-FR)
Kwestionariusze BeSeCu-FR powstały, aby: a) uzyskać ogólny obraz pracy strażaków; b) ocenić spostrzeżenia strażaków odnośnie zachowania ludzi w aspekcie bezpieczeństwa podczas sytuacji kryzysowych w różnych kulturach; c) zbadać podejście i reakcje strażaków odnośnie zachowania się ofiar oraz ocenić reakcje strażaków w komunikacji z nimi; d) zrobić pierwszy krok do stworzenia niewerbalnego narzędzia do komunikacji wykorzystywanego podczas sytuacji kryzysowych.
Przeprowadzenie wywiadów w różnych kulturach ze służbami ratowniczymi oraz przedstawicielami władz lokalnych (54) było pierwszym krokiem do zbadania spostrzeżeń dotyczących zachowania ludzi w sytuacjach kryzysowych w obrębie różnych kultur, jak również zbadania podejścia służb ratowniczych i przedstawicieli władz lokalnych do problemu komunikacji z ofiarami. Dodatkowo uzyskano więcej informacji na temat sytuacji kryzysowych takich jak: pożar mieszkania, pożar w budynku użyteczności publicznej, powódź, atak terrorystyczny i trzęsienie ziemi. Wywiady zostały nagrane na dyktafon, a następnie dokonano ich transkrypcji. Na podstawie transkrypcji stworzono glosariusz. Ponadto, na podstawie kwestionariuszy otrzymano informacje socjo-demograficzne oraz te dotyczące danego rodzaju zdarzenia.
Struktura kwestionariusza oraz stworzenie odpowiednich pytań w nim zawartych oparta została o wyniki pochodzące z międzykulturowych wywiadów oraz dalszej analizy koncepcyjnej. Wersja pilotażowa kwestionariusza była dedykowana do przedstawicieli wszystkich służb ratowniczych. Celem testu pilotażowego (o próbie 257) było przeanalizowanie zestawu pytań w nim zawartych pod względem walorów psychometrycznych, ukazanie różnic w obrębie społeczności danego kraju oraz międzynarodowej, oraz przedstawienie na jego podstawie rekomendacji do stworzenia właściwego narzędzia badawczego w terenie. Przeprowadzono obszerną analizę opisową oraz kompletności. Ze strażakami wykonano również dodatkową ocenę pod względem istotności poszczególnych pytań. Przy tworzeniu wersji narzędzia do badań terenowych rozważono również kryteria jakościowe takie jak: jakość stwierdzeń, nadmiar oraz istotność pytań. Pytania, które zostały wybrane do badań terenowych były analizowane pod względem empirycznym oraz konceptualnym. Dlatego też użyto różnego rodzaju sposobów do wypracowania odpowiednich narzędzi pomiarowych wśród różnych kultur. Struktura kwestionariusza do badań terenowych dla strażaków jest następująca:
- Informacja socjo-demograficzna
- Specyfika pracy
- Wiedza i doświadczenie dotyczące sytuacji kryzysowych
- Ocena ryzyka
- Zachowanie ofiar w sytuacjach kryzysowych
- Komunikacja z ludźmi na miejscu zdarzenia oraz komunikacja między służbami
- Szczegółowa informacja na temat pożarów w wielopiętrowych budynkach zamieszkania zbiorowego
- Radzenie sobie z emocjami i ze stresem
- Osobiste doświadczenia zagrożenia i niebezpieczeństwa w pracy
- Pytania dotyczące konkretnego zdarzenia
- Zadowolenie z życia
Tworzenie kwestionariuszy dla ofiar (BeSeCu-S)
Narzędzie BeSeCu-S powstało w oparciu o międzykulturowe wywiady z grupami ofiar oraz władz lokalnych, które zostały wykonane jako pierwszy jakościowy etap w analizie zachowań ludzkich w sytuacjach kryzysowych.
Aby poprawić zdolność do odtwarzania sytuacji kryzysowych przyjęto Technikę Wywiadu Poznawczego. Podczas takiego wywiadu poznawczego, osoba, z którą jest przeprowadzany wywiad, proszona jest o przypomnienie sobie danego zdarzenia. Zazwyczaj to prowadzący wywiad rekonstruuje wydarzenie, które miało miejsce, a następnie stara się je omówić chronologicznie. W wersji narzędzia do przeprowadzenia badania terenowego technika kolejności chronologicznej pytań została zachowana, a sam kwestionariusz tak skonstruowany, aby wypełniając go przechodzić przez kolejne etapy takie jak:
1. początek
2. uświadomienie sobie
3. ewakuacja
4. konsekwencje
Na każdym etapie uczestnik ankiety jest poproszony o podanie informacji specyficznych dla danej sytuacji kryzysowej, a następnie o ocenę typowych zachowań związanych z odczuwanym stresem, emocjami oraz odczuciami, które powstały w oparciu o wcześniej przeprowadzone wywiady z ofiarami.
Test pilotażowy (n-328) został przeprowadzony, aby stwierdzić poprawność oraz praktyczność narzędzia badawczego. W tym celu opracowano pięć scenariuszy symulujących: pożar mieszkania, pożar budynku użyteczności publicznej, atak terrorystyczny, trzęsienie ziemi oraz powódź. Test pilotażowy został przeprowadzony w 8 krajach europejskich. Dodatkowo w każdym z krajów, wykonano go w formie wywiadu poznawczego, aby sprawdzić jego poprawność na dwóch ofiarach, które przeżyły jedno ze zdarzeń. Uzyskane informacje z tych metod pozwoliły na zbudowanie narzędzia do przeprowadzenia badań terenowych z ofiarami. Celem tego kwestionariusza była ocena zachowania, emocji oraz odczuć ludzi, którzy przeżyli jedno z następujących zdarzeń kryzysowych: pożar mieszkania, pożar budynku użyteczności publicznej, atak terrorystyczny, trzęsienie ziemi oraz powódź.
Struktura narzędzia do badań terenowych jest następująca:
- Struktura wywiadu poznawczego została zachowana. Utrzymano cztery etapy: początek, uświadomienie sobie, ewakuacja oraz konsekwencje.
- Przed wywiadem poznawczym znalazła się m.in. informacja socjo-demograficzna, ocena wiedzy i doświadczenia dotyczącego sytuacji kryzysowych.
- Emocje są badane wstępnie na początku, a następnie na kolejnych trzech etapach kwestionariusza.
- Postrzeganie ryzyka oraz kontroli nad sytuacją oceniane na trzech etapach oraz próba panowania nad emocjami.
- Dodano pytania dotyczące komunikacji oraz informacji.
- A na końcu dodano poprawiony wpływ skali zdarzeń oraz inwentarz wzrostu traumatycznego.
